Opublikowano 21/02/2025
Mała architektura to elementy zagospodarowania przestrzeni wpływające na funkcjonalność i estetykę otoczenia. Obejmuje ona niewielkie obiekty budowlane, które nie są budynkami, lecz mają istotne znaczenie w aranżacji przestrzeni publicznej i prywatnej. Ciekawe, że w Polsce mała architektura ma długą historię, sięgającą aż czasów średniowiecza. Do małej architektury zaliczają się, między innymi: ławki, latarnie, kosze na śmieci, fontanny, rzeźby, pergole, altany, donice, murki czy ogrodzenia. Obiekty te pełnią różne funkcje: rekreacyjną, dekoracyjną, użytkową i społeczną. W przestrzeni miejskiej mała architektura wpływa na komfort mieszkańców, upiększa przestrzeń, podnosi komfort wypoczynku czy wprowadza ład i porządek. W ogrodach oraz parkach nadaje charakter i organizuje przestrzeń. Zgodnie z polskim prawem budowlanym, obiekty małej architektury dzielą się na te zlokalizowane w miejscach publicznych, w ogrodach oraz na terenach przeznaczonych do kultu religijnego. Ich wznoszenie nie wymaga pozwolenia na budowę, lecz w przypadku obiektów w przestrzeni publicznej może być wymagane zgłoszenie.
Aż trudno w to uwierzyć, ale miejski szalet może mieć wiele zalet… architektonicznych. Jeden z wiodących producentów sanitariatów zorganizował konkurs na projekt toalety publicznej w dolinie Chochołowskiej. Autorami zwycięskiego projektu okazali się: Marcin Gierbienis (z pracowni Gierbienis + Poklewski) oraz Ewa Pokrzywa. Obszar przeznaczony na toaletę, choć zdegradowany, miał duży potencjał krajobrazowy. Główna idea projektu zakładała harmonijne wkomponowanie obiektów w otoczenie i minimalizację ingerencji w naturę. Przywrócono terenowi naturalny charakter - zielona łąka pokryła zarówno grunt, jak i budynki: toalety oraz zadaszony pawilon. Toaleta została zaprojektowana jako kompaktowy obiekt z dyskretnym dojściem od lasu, a pawilon stanowi przestrzeń schronienia i odpoczynku dla turystów. Z kolei zielony dach pełni funkcję amfiteatru, a niewielki plac między bryłami sprzyja integracji i organizacji wydarzeń. Projekt uwzględnia zasady zrównoważonego rozwoju - zastosowano w nim energooszczędne technologie, systemy odzysku wody deszczowej i materiały o niskiej emisji CO2. Drewniana konstrukcja CLT wpływa korzystnie na samopoczucie użytkowników, a infografiki na ścianach edukują odwiedzających w zakresie ekologii i poszanowania środowiska.
W Polsce powstaje wiele oryginalnych projektów ławek, które łączą estetykę z funkcjonalnością i… nie tylko! Interaktywne ławki chopinowskie upamiętniają Fryderyka Chopina i jego związki z Warszawą. Zostały ustawione w 2010 roku w miejscach związanych z kompozytorem w ramach obchodów 200. rocznicy jego urodzin. Ławki mają elegancki, minimalistyczny design - są wykonane z czarnego granitu i metalu, a ich kształt nawiązuje do klawiatury fortepianu. Najważniejszą cechą jest przycisk, który po naciśnięciu odtwarza fragmenty utworów Chopina. Każda ławka zawiera również inskrypcję z informacją o danym miejscu w języku polskim i angielskim. Dzięki nim spacer po Warszawie staje się muzyczną podróżą śladami jednego z najwybitniejszych polskich kompozytorów. Natomiast dość kontrowersyjnym przykładem są Ławki Niepodległości, interaktywna instalacja wyposażona w głośniki odtwarzające nagrania historyczne z okazji 100-lecia odzyskania niepodległości przez Polskę. Projekt został zrealizowany w kilku miastach w ramach programu Ministerstwa Obrony Narodowej. Z kolei w Gdyni znajduje się ławka ze stali cortenowskiej, która dzięki surowej formie doskonale komponuje się z modernistyczną zabudową miasta. Interesującym rozwiązaniem są również ławki solarne, które znajdziemy, na przykład w Krakowie i Warszawie - umożliwiają ładowanie urządzeń mobilnych i dostęp do Wi-Fi. W Poznaniu można znaleźć ławki w kształcie liter, które tworzą napis „POZNAŃ” i służą jako przestrzeń do odpoczynku i spotkań. Wrocław natomiast wyróżnia się ławko-huśtawkami, które integrują klasyczne siedzisko z przyjemną bujawką - nie tylko dla dzieci.
W Polsce znajduje się wiele interesujących pomników, które wpisują się w kategorię małej architektury, łącząc artystyczną formę z funkcją miejskiej przestrzeni. Jednym z najbardziej znanych jest Pomnik Fryderyka Chopina w warszawskich Łazienkach Królewskich - dynamiczna rzeźba przedstawia kompozytora pod wierzbą, nawiązując do jego muzyki i polskiego krajobrazu. W Gdańsku znajduje się Pomnik Poległych Stoczniowców 1970, symbolizujący walkę o wolność, składający się z trzech wysokich krzyży z kotwicami. Ciekawym przykładem jest też wrocławska Pomarańczarka inspirowana obrazem Aleksandra Gierymskiego upamiętniająca dawnych mieszkańców miasta. W Łodzi uwagę przyciąga Pomnik Misia Uszatka przypominający o kultowej animacji dla dzieci. Wrocław słynie z wyjątkowej kolekcji krasnali, które stały się nieodłącznym elementem miejskiego krajobrazu. Te niewielkie rzeźby, ukryte w różnych zakątkach miasta, mają swoje unikalne historie i charaktery. Każdy krasnal wyróżnia się indywidualnym stylem, dodając uroku przestrzeni miejskiej i przyciągając turystów. Ich poszukiwanie to nie tylko świetna zabawa dla całej rodziny, ale także sposób na odkrywanie Wrocławia w niebanalny i angażujący sposób. Natomiast w Krakowie ławeczko - rzeźba Jana Karskiego pozwala usiąść obok legendarnego emisariusza i symbolicznie podzielić się jego misją. Przycupnąć można także obok odlanej z brązu Agnieszki Osieckiej na ławeczce z na Saskiej Kępie w Warszawie. Ten wyjątkowy element małej architektury upamiętnia słynną poetkę i autorkę tekstów piosenek. Znajduje się przy ulicy Francuskiej, w sercu dzielnicy, z którą Osiecka była silnie związana.
Gdańsk, Kraków i Łódź to miasta, w których bez wątpienia mała architektura odgrywa ważną rolę w kształtowaniu przestrzeni i podkreślaniu ich wyjątkowego charakteru. W Gdańsku, na plaży w Brzeźnie, można znaleźć kolorowe altanki, które oprócz funkcji praktycznej - ochrony przed słońcem i wiatrem - przyciągają wzrok intensywnymi barwami. Te drewniane konstrukcje dodają nadmorskiemu krajobrazowi wyjątkowego uroku i są chętnie wykorzystywane przez spacerowiczów oraz turystów szukających odpoczynku z widokiem na Bałtyk. Kraków, znany ze swojej bogatej historii i architektury, może poszczycić się również malowniczymi fontannami. Jedną z najciekawszych jest Fontanna Rorantystów na Rynku Głównym, będąca nie tylko dziełem sztuki, ale także popularnym miejscem spotkań. W upalne dni mieszkańcy i turyści chętnie gromadzą się wokół niej, podziwiając zabytkową scenerię miasta. Łódź, choć kojarzona głównie z przemysłową przeszłością, coraz bardziej stawia na rozwój zielonych przestrzeni. W jej parkach, takich jak Park Źródliska, można znaleźć eleganckie altanki, mostki i fontanny, które tworzą harmonijną całość i zachęcają do relaksu. Mała architektura w tych miejscach wpływa nie tylko na estetykę, ale i na komfort mieszkańców, oferując im przyjazną przestrzeń do wypoczynku i rekreacji.
Chcesz porozmawiać o kompleksowym wykończeniu wnętrz inwestycji?
Zapraszamy do kontaktu!
