Opublikowano 26/08/2024
Myślimy: kubizm i… widzimy dzieła Pabla Picassa czy George’sa Braque'a, ale Czechy są jedynym krajem, w którym kubizm przekształcił się w unikalny nurt w sztuce, a zwłaszcza rzemiośle artystycznym i w architekturze, przybierając formę konkretnych budowli. Czeska, a ściślej - czechosłowacka architektura kubistyczna, której rozwój przypadł głównie na lata 1910-1925, jest wyjątkowa na skalę światową. Jakie są wyróżniki tego oryginalnego stylu od lat fascynującego kolejne pokolenia?
Geometryczne formy ponad wszystko!
Czeski kubizm charakteryzuje się wykorzystaniem geometrycznych form, takich jak ostre kąty i wielościany, które miały na celu oddanie dynamicznej i trójwymiarowej natury obiektów.
Jeden wymiar to za mało, czyli trójwymiarowość
Analogicznie jak w malarstwie kubistycznym, czeski kubizm w architekturze dążył do ukazania wielu perspektyw jednocześnie. Efekt ten osiągano poprzez złożone formy i kształty budynków oraz ich dekoracyjne detale.
Ornamentyka, czyli im więcej, tym lepiej!
Architekci i projektanci czeskiego kubizmu stosowali bogate dekoracje, które miały na celu podkreślenie trójwymiarowego charakteru budowli. Były to często abstrakcyjne wzory inspirowane sztuką afrykańską i ludową.
Podstawa to funkcjonalność
Mimo nacisku na estetykę, czeski kubizm uwzględniał również aspekt funkcjonalny projektowanych obiektów. Przedmioty codziennego użytku czy meble były projektowane w duchu kubizmu, łącząc piękno z użytecznością.
Znani przedstawiciele czeskiego kubizmu
Jednym z głównych teoretyków i praktyków czeskiego kubizmu był Pavel Janák, architekt i projektant, którego prace obejmują zarówno budynki, jak i meble. Jego projekty charakteryzują się złożonością form i dbałością o detale. Josef Gočár to również jeden z najważniejszych architektów tego nurtu znany z projektów takich jak Dom U Černé Matky Boží (Dom Czarnej Madonny) w Pradze, który jest spektakularnym, jednym z najbardziej znanych przykładów architektury kubistycznej na świecie. Z kolei Vlastislav Hofman, architekt i projektant, wyróżnia się śmiałym użyciem geometrycznych form i innowacyjnym podejściem do projektowania przestrzeni miejskich.
Madonno, Czarna Madonno
Prawdziwym klejnotem czeskiego i zarazem światowego kubizmu jest Dom U Černé Matky Boží - Dom Czarnej Madonny na rogu ulic Celetná i Targu Owocowego w Pradze zaprojektowany przez architekta Josefa Gočára w latach 1911-1912. Budynek, wyróżniający się nie tylko fasadą, ale także rzutem płaszczyzny i przenikaniem kubizmu do wnętrza, jest jednym z najważniejszych przykładów kubistycznej architektury. Charakteryzuje się ostro zarysowanymi formami i bogatą dekoracją elewacji. Natomiast na pierwszym piętrze znajduje się kawiarnia Grand Café Orient z zaprojektowanymi przez Josefa Gočára stylowymi elementami takimi jak: bar, żyrandole i latarnie. Można tam wstąpić na kawę lub… kubistyczne ciastko z kremem. Ta jedyna kubistyczna kawiarnia na świecie według niemieckiego magazynu Focus jest jedną z siedmiu najpiękniejszych kawiarni w Europie!
Dom Diamant
Dům Diamant zaprojektowany przez Josefa Gočára mieści się w pobliżu Teatru Narodowego w Pradze. Fasada budynku jest bogato zdobiona, z wyraźnymi, geometrycznymi wzorami i kształtami przypominającymi diamenty. Te kubistyczne detale nadają budynkowi unikalny wygląd, który wyróżnia go spośród innych budowli w okolicy. Wnętrza budynku również odzwierciedlają kubistyczne podejście do designu, z meblami i elementami dekoracyjnymi zaprojektowanymi w podobnym stylu.
Potrójny dom Josefa Chochola
W pobliżu Teatru Narodowego w Pradze znajduje się Trojdům na nabrzeżu Rašínovo nábřeží w dzielnicy Vyšehrad, co dodaje mu dodatkowej atrakcyjności dzięki widokowi na Wełtawę. Spacerując po nabrzeżu Rašínovo nábřeží, można podziwiać ten potrójny dom projektu Josefa Chochola, na którego szczycie znajduje się charakterystyczna płaskorzeźba przedstawiająca legendy o pobliskim Wyszehradzie.
Pawilon Gočára w Lázně Bohdaneč
Kolejne dzieło Josefa Gočára, które ilustruje zastosowanie kubistycznych form w architekturze użytkowej, znajduje się w miejscowości Lázně Bohdaneč znanej ze swoich uzdrowisk. Pawilon wyróżnia się złożonymi, geometrycznymi kształtami tworzącymi efektowne, trójwymiarowe formy.
Willa Bauera w Libodřicach
Willa zaprojektowana przez Josefa Gočára, doskonały przykład kubizmu zastosowanego w architekturze mieszkaniowej, jest zlokalizowana niedaleko Kolína. Budynek wyróżnia się skomplikowanymi, geometrycznymi kształtami i unikalnymi zdobieniami, które są typowe dla kubistycznego stylu. Fasada willi jest bogato zdobiona, z wieloma trójwymiarowymi elementami nadającymi jej unikalny wygląd. Wnętrza willi również odzwierciedlają kubistyczne podejście do designu, z meblami i elementami dekoracyjnymi zaprojektowanymi w zgodzie z estetyką kubizmu.
Gimnazjum w Hradec Králové
Kolejne dzieło z późniejszej fazy twórczości Josefa Gočára łączy elementy kubizmu z funkcjonalizmem. Budynek cechuje się prostymi, geometrycznymi formami, które są charakterystyczne dla kubizmu, ale również posiada cechy nowoczesnej architektury funkcjonalnej.
Dom Pod Krywulem
Projekt Pavla Janáka, Dům U Křívule, jest jednym z mniej znanych, ale niezwykle interesującym przykładem kubistycznej architektury w Pradze. Budynek łączy funkcjonalność z estetyką kubistyczną, co czyni go jednym z najważniejszych dzieł tego nurtu. Nazwa „Pod Krywulem” pochodzi od charakterystycznego, zakrzywionego elementu architektonicznego na fasadzie, który przypomina falujący motyw.
Najjaśniejszy przykład czeskiego kubizmu
W Pradze znajduje się również jedyna kubistyczna kolumna miejskiego oświetlenia. Lampę zaprojektował Emil Zajíček, a znajduje się ona na placu Jungmannovo náměstí. Kubistyczny kształt ma nie tylko kolumna, ale także sama latarnia. I wszystko jasne!
Następca kubizmu - rondokubizm
Po pierwszej wojnie światowej kubizm przekształcił się w nowy styl artystyczny: rondokubizm. Doskonałym przykładem jest budynek dawnego Banku Legionów Czechosłowackich przy ulicy Na Poříčí w Pradze, w którym surowe geometryczne krawędzie, sześciany i piramidy zostały uzupełnione półobłokami i okręgami w duchu narodowych tradycji słowiańskich. Rondokubizm znalazł również szerokie zastosowanie w architekturze przemysłowej.
Znaczenie czeskiego dziedzictwa
Czeski kubizm bez wątpienia stanowi wyjątkowy nurt w historii sztuki i architektury w nowatorski sposób łącząc estetykę kubistyczną z funkcjonalnością. Jego innowacyjne podejście do formy i przestrzeni miało wpływ na późniejsze ruchy w architekturze i sztuce użytkowej. Dziś jest uznawany za unikalne zjawisko, które stanowi ważną część dziedzictwa kulturowego Czechosłowacji. Dzięki takim postaciom, jak Pavel Janák, Josef Gočár i Vlastislav Hofman, nurt ten pozostawił trwały ślad w dziedzictwie architektonicznym Europy Środkowej i jest inspiracją dla kolejnych twórców. Zwiedzając Pragę, warto odwiedzić stałą ekspozycję Galerii Narodowej poświęconą sztuce XX. i XXI. wieku w Pałacu Wystaw w Pradze. Nastrój początku XX. wieku odnajdzie się również w kubistycznej Willi Bauera w Libodřicach, w której mieści się Muzeum Josefa Gočára i galeria kubistycznego designu.
Chcesz porozmawiać o kompleksowym wykończeniu wnętrz inwestycji?
Zapraszamy do kontaktu!
