Opublikowano 26/11/2024
Kobiety - architektki odegrały kluczową rolę w kształtowaniu polskiej modernistycznej wizji architektury i urbanistyki, choć ich wkład przez wiele lat był niedoceniany. W okresie modernizmu, który rozwijał się na przełomie XIX i XX wieku, kobiety, mimo ograniczeń społecznych i zawodowych, zaczęły wkraczać do zawodów związanych z projektowaniem przestrzeni miejskich. Były nie tylko architektkami, ale także projektantkami wnętrz, mebli, a także dekoratorkami wystaw, które miały istotny wpływ na kształtowanie wizualnego wymiaru architektury. Ich projekty charakteryzowały się nowoczesnym podejściem, innowacyjnym łączeniem funkcji z estetyką oraz akcentowaniem społecznych aspektów architektury, takich jak potrzeba harmonii między przestrzenią a człowiekiem. Poznajmy 3 dzielne i ambitne kobiety: Barbarę Brukalską, Jadwigę Grabowską - Hawrylak oraz Halinę Skibniewską, których twórczość odcisnęła piętno na polskim modernizmie.
Barbara Brukalska (1899 -1980) to ważna polska architektka i teoretyczka, przedstawicielka funkcjonalizmu, współzałożycielka i członkini grupy Praesens, która miała duży wpływ na rozwój polskiej architektury, zwłaszcza w kontekście modernizmu i postmodernizmu. Łączyła teorię z praktyką, podkreślając społeczną odpowiedzialność architekta oraz wpływ przestrzeni na życie ludzi. Brukalska promowała modernistyczne idee, takie jak funkcjonalizm i prostota formy, które wpłynęły na projektowanie przestrzeni publicznych w Polsce. Zwracała uwagę na to, że architektura nie tylko formuje estetykę, ale kształtuje przestrzeń społeczną, sprzyjając integracji i komunikacji.
W latach 1927-1939, dzięki współpracy z mężem, jako jedna z pierwszych w Polsce par projektowali funkcjonalne, tanie budynki o prostych formach wzbogacone subtelnymi elementami plastycznymi, takimi jak akcenty z cegieł czy wklęsłe osłony klatek schodowych. Wśród tych realizacji znajdują się, między innymi: ich dom rodzinny (1927-1928) oraz kolonie WSM na warszawskim Żoliborzu (1927-1939). Barbara Brukalska była również cenioną dekoratorką wystaw sklepowych i specjalizowała się w projektowaniu mebli. Swoje podejście do architektury traktowała jako narzędzie kształtowania przestrzeni, relacji międzyludzkich i stosunków społecznych. Popierała integrację zieleni z architekturą, a także projektowanie osiedlowych zieleńców oraz realizację idei miasta-ogrodu. Wraz z Niną Jankowską założyła na Żoliborzu poradnię „Dom i ogród”. Wspólnie z mężem zaprojektowała również założenia parkowo-architektoniczne w Zułowie. Do swoich projektów wprowadzała subtelne elementy inspirowane motywami narodowymi.
Jako autorka prac teoretycznych, badała rolę architektury w kształtowaniu przestrzeni publicznych i kulturowych. Miała również istotny wpływ na edukację architektoniczną, kształtując przyszłe pokolenia architektów. Barbara Brukalska łączyła teorię z praktyką, promując odpowiedzialność społeczną w projektowaniu. Architektka jest zaliczana do grona głównych twórców koncepcji współczesnego budownictwa mieszkaniowego w Polsce.
Jadwiga Grabowska-Hawrylak (1920 - 2018) to jedna z najważniejszych polskich architektek i urbanistek, której praca miała ogromny wpływ na rozwój współczesnej architektury i urbanistyki w Polsce. Jej kariera zawodowa, a także działalność naukowa, znacząco wpłynęły na polskie myślenie o przestrzeni miejskiej i procesach urbanizacyjnych. Specjalizowała się w projektowaniu przestrzeni miejskich, planowaniu i zagospodarowywaniu terenów. Była pionierką w zakresie stosowania teorii urbanistycznych i nowoczesnych metod projektowania, które uwzględniały potrzeby mieszkańców oraz wpływ na środowisko.
Pracowała nad wieloma projektami, które miały na celu poprawę jakości życia w miastach i promowała zrównoważony rozwój miast, który łączył aspekty ekologiczne, społeczne i estetyczne. Jej podejście do urbanistyki kładło nacisk na harmonię między nowoczesną architekturą a naturalnym środowiskiem. Zajmowała się także projektowaniem przestrzeni publicznych, które miały służyć integracji społecznej. Uznawana za ikonę powojennej architektury Wrocławia, jej najbardziej znanym projektem jest osiedle na placu Grunwaldzkim, potocznie zwane „Manhattanem” lub „sedesowcami” (współautorami projektu byli Zdzisław Kowalski i Włodzimierz Wasilewski). Projekt tego osiedla, który powstał pod koniec lat 60. XX wieku, jest uznawany za jedno z najlepszych, a zarazem najbardziej kontrowersyjnych dzieł architektonicznych tamtej epoki. Bloki mieszkalne zaprojektowano w oparciu o inspiracje twórczością Le Corbusiera, a ich wyróżniającą cechą jest rezygnacja z kanciastych, klockowatych form na rzecz bardziej zaokrąglonych kształtów oraz obecność tarasów widokowych na dachach.
Jadwiga Grabowska-Hawrylak była także autorką wielu prac naukowych z zakresu urbanistyki, w których poruszała kwestie związane z organizowaniem przestrzeni miejskich, metodami planowania i poprawą jakości życia w miastach. Jej książki i artykuły były istotnym wkładem w rozwój tej dziedziny w Polsce. Jako wykładowczyni na Politechnice Wrocławskiej miała duży wpływ na kształcenie młodych pokoleń architektów i urbanistów. Jej prace naukowe oraz projektowe były inspiracją dla wielu studentów, a jej podejście do łączenia teorii z praktyką zrewolucjonizowało edukację architektoniczną w Polsce.
Halina Skibniewska (1921-2011) była wybitną polską architektką, która w znaczący sposób wpłynęła na rozwój architektury w Polsce, szczególnie w okresie powojennym. Należała do grona pionierów nowoczesnej architektury, a jej prace cechowały się innowacyjnym podejściem do projektowania oraz bliskim związkiem z ideami modernizmu. Była pierwszą kobietą z dyplomem architekta we Wrocławiu i jedną z najwybitniejszych architektek w Europie.
Po ukończeniu studiów na Politechnice Warszawskiej Halina Skibniewska rozpoczęła pracę w Biurze Odbudowy Stolicy, w której była członkinią zespołu odpowiedzialnego za odbudowę Teatru Narodowego. Działała również w biurze projektowym prof. Romualda Gutta, jednego z najwybitniejszych przedwojennych modernistów.
Architektka jest autorką kilku z najbardziej cenionych warszawskich osiedli mieszkaniowych, w tym Sadów Żoliborskich harmonijnie wkomponowanych w naturalną zieleń oraz Osiedla Szwoleżerów, w którym zachowała fragmenty dekoracyjne z ruin historycznych budowli. Jej projektem jest również szkoła na Sadybie (1971). Ponadto jako pierwsza w Polsce, zaprojektowała samodzielne mieszkania dla osób niepełnosprawnych, co stanowiło istotny krok w kierunku tworzenia dostępnych przestrzeni mieszkaniowych.
Oprócz pracy projektowej, Halina Skibniewska była również zaangażowana w działalność dydaktyczną, przekazując swoje doświadczenie i pasję młodszym pokoleniom architektów. Jej twórczość miała trwały wpływ na kształtowanie się powojennej architektury w Polsce i pozostaje ważnym punktem odniesienia w historii polskiego modernizmu.
To jedne z niewielu kobiet, które zdobyły uznanie w ówczesnym architektonicznym świecie zdominowanym przez mężczyzn. Z pewnością należą do czołówki postaci polskiej architektury i urbanistyki, a ich projekty miały i wciąż mają długotrwały wpływ na kształtowanie przestrzeni miejskiej w Polsce.
Chcesz porozmawiać o kompleksowym wykończeniu wnętrz inwestycji?
Zapraszamy do kontaktu!
